Holiday blues 2

Wie (niet) reist is gek is de titel van het boek van psycholoog en reiziger Ap Dijksterhuis. In mijn geval kan ik gerust de haakjes achterwege laten. Reizen is voor mij onmisbaar. Zelfs zozeer dat ik, eenmaal weer thuis met heimwee terugdenk aan de overweldigende natuur, de ontmoetingen met mensen en de kennismaking met andere gewoonten en gebruiken. Tijdens een groepsreis, ik maakte er inmiddels vele, hoor ik in de laatste week vaak om me heen: ook wel fijn om weer naar huis te gaan. Bij mij stuit dit voornamelijk op onbegrip. Hoe fijn ik mijn eigen huis ook vind, altijd wil ik liever nog wat langer blijven.

Hierin sta ik blijkbaar toch niet alleen, want dit fenomeen heeft zelfs een naam: Fernweh. Ap Dijksterhuis noemt het wegwee. Weg willen zijn, van hier en van het bekende. Je onderdompelen in andere culturen. Maar wat is cultuur nu eigenlijk?

Elk mens beschikt over patronen van denken, voelen en handelen die in de loop van het leven zijn aangeleerd, beginnend in de vroege kindertijd. Het menselijk gedrag wordt door deze patronen bepaald, al heeft de mens ook wel degelijk het vermogen ervan af te wijken, bijvoorbeeld als gereageerd moet worden op nieuwe dingen. De bronnen voor deze patronen bevinden zich in de sociale omgeving. Dit begint in het gezin en wordt voortgezet op school, in vriendengroepen, in het maatschappelijk verkeer en op het werk. De patronen variëren naar de omgeving waarin ze zijn ontstaan en komen naar voren in allerlei zaken, zoals hoe we omgaan met elkaar, hoe we onze gevoelens tonen, hoe we onze kinderen opvoeden tot wat we eten of welke spelletjes we spelen. Het totaal van patronen noemen we cultuur.

Cultuur is altijd een collectief verschijnsel dat wordt gedeeld door mensen die leven in dezelfde sociale omgeving. Het bestaat uit de ongeschreven regels van het sociale spel. Door deze collectieve patronen onderscheiden leden van een groep zich van leden van een andere groep.

Reizen biedt de gelegenheid te ervaren welke patronen men in een andere sociale omgeving dan de eigen heeft gevormd. Om je heen kijkend zie je de zichtbare patronen, zoals taal, religie, regels en wetten. Door ontmoetingen maak je kennis met de onzichtbare patronen, dat wil zeggen de waarden die men hanteert. 

Eenmaal thuis stap je al snel en als vanzelf weer over op de eigen patronen, wat kan leiden tot de holiday blues. Gelukkig kan het ook leiden tot meer begrip voor anderen en voor het nadenken over het integreren van nieuwe patronen in ons denken en handelen.