Concentratiepil: hulpmiddel of fabel?

Glimlachend loop ik door de straat, op weg naar huis. Bij een aantal huizen wappert niet alleen een vlag, maar hangt er ook een tas aan de vlaggenstok. Wat een mooie traditie denk ik en mijn gedachten dwalen af naar de tijd dat ik zelf eindexamen deed. Hoewel dat voor mij alweer een flink aantal jaren geleden is, herinner ik me nog goed de zenuwen die door mijn lijf gierden. Naast de vlag met tas zijn ook die zenuwen een verschijnsel van alle tijden.

Tegenwoordig slikken steeds meer scholieren en studenten Ritalin of vergelijkbare pillen tegen de zenuwen. Zij hebben het idee dat dit hun concentratie bevordert. Op zich is dit niet zo gek, Ritalin wordt immers ook vaak voorgeschreven bij ADHD. Een van de kenmerken van ADHD is het probleem met richten en vasthouden van de aandacht, oftewel concentreren.

Aandacht verwijst naar een serie processen die zorgen voor een optimale taakverrichting. Hierbij zijn twee dimensies van belang: intensiteit en selectiviteit. Intensiteit uit zich onder andere in alertheid, volgehouden aandacht en vigilantie of waakzaamheid. Selectiviteit zorgt ervoor dat onze aandacht juist gericht wordt op een bepaald aspect. Dit is van belang, omdat ons informatieverwerkend systeem een beperkte capaciteit heeft: men kan nu eenmaal niet tegelijk alles zien, horen, voelen, ruiken en proeven. Daar  naast is ook verdeelde aandacht een aspect van selectiviteit, van belang als we wel meerdere dingen tegelijk doen, zoals bijvoorbeeld autorijden en ondertussen praten met een meerijder. Voor het maken van een examen is met name gerichte aandacht nodig; de aandacht dient vrijwel volledig gericht te zijn op één bron: het examen. 

Veel scholieren en studenten geloven dat Ritalin hen kan helpen bij deze gerichte aandacht, maar helaas is dit te mooi om waar te zijn. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat het oplossen van complexe vraagstukken niet beter gaat door het slikken van pillen. Gelukkig is er wel degelijk iets te doen aan het verbeteren van gerichte aandacht. Mindfulness, voldoende water drinken en bewegen en regelmatig pauze nemen helpen al. Maar ook spelletjes als Mikado en Memory of het maken van kruiswoordpuzzels hebben een goede invloed op het trainen van de aandacht.

Dat pillen wel kunnen helpen bij ADHD komt omdat hierbij meer factoren een rol spelen dan alleen aandacht, zoals bijvoorbeeld hyperactiviteit en impulsiviteit. Het is ook dan goed te bedenken dat pillen hierbij alleen een aanvulling zijn, en geen allesomvattende oplossing.