Prisoner’s dilemma

Koninginnedag, Kalverstraat Amsterdam, jaren negentig. Er is geen doorkomen aan. Iedereen duwt en trekt, waardoor ik bijna op een kraam vol glaswerk beland. Mijn man trekt me nog net terug aan mijn shirt. Het zweet stroomt langs mijn ruggengraat en ik moet mijn uiterste best doen niet in paniek te raken.

Halloween, Seoul, 30 oktober 2022. In de smalle straatjes met veel bars en restaurants in de uitgaanswijk Itaewon wordt het zo druk dat er, naast vele gewonden, 157 doden vallen.

Ik moet terugdenken aan Amsterdam, omdat in beide situaties er (te) veel mensen op een (te) klein oppervlak aanwezig zijn. De angst die mensen in zo’n situatie kunnen voelen, leidt op zich niet tot paniek, dit hangt af van het gedrag van ieder individu in de massa.

In deze en veel andere sociale situaties met (te) veel mensen, is sprake van het prisoner’s dilemma. Ieder individu in een menigte heeft twee keuzes: wegrennen of wachten op zijn beurt. De keuze van het individu gecombineerd met de keuze van de ander geeft vier uitkomsten. Het individu wacht op zijn beurt of rent weg en de ander staat voor dezelfde keuze.

Voor het individu is de beste uitkomst dat hij zelf weg rent, terwijl de anderen op hun beurt wachten. Deze keuze is voor de anderen daarentegen de slechtste uitkomst. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat elk individu ervoor kiest weg te rennen. Voor de menigte is dit niet de beste uitkomst, maar gezien vanuit het standpunt van elk individu wel rationeel. Op zich ook geen probleem, als er maar voldoende ontsnappingsmogelijkheden zijn. In de uitgaanswijk met smalle straatjes en steegjes is dat niet het geval.

In mijn geval liep het goed af, doordat niemand begon te rennen. In Seoul zorgde de keuze voor niet de beste, maar wel de meest rationele oplossing voor desastreuze gevolgen.